Begrippenlijst
Aardwarmte
Onuitputtelijke bron van energie uit de aarde. Een deel van die warmte is opgesloten geraakt bij het ontstaan van de aarde en een ander deel komt van natuurlijke kernreacties in de aarde.
Accijns
Belasting op producten.
Adaptatie
Maatregelen nemen om ons aan te passen aan klimaatverandering.
Aerosolinjectie
Chemische stoffen in de lucht brengen, zodat wolken worden gevormd die de zon weerkaatsen.
Algen
Een- of meercellige organismen die meestal gevonden worden in het oppervlaktewater. Ze worden ook wel wieren genoemd.
Ammoniak
Een kleurloos gas dat sterk ruikt. Het is een verbinding van stikstof en waterstof. Dit gas wordt onder andere gebruikt voor het maken van kunstmest, schoonmaakmiddelen en koelmiddelen.
Ammonium
Een zuur dat ontstaat uit ammoniak.
Biobrandstof
Biomassa is materiaal afkomstig van planten of dieren. Als je daar brandstof van maakt, dan heet dat ‘biobrandstof’.
Biodiversiteit
De verscheidenheid in soorten planten en dieren in een gebied.
Biomassa
Materiaal afkomstig van planten of dieren.
Blauwe waterstof
Waterstof dat gemaakt wordt met energie afkomstig van aardgas, waarna de vrijgekomen broeikasgassen af worden gevangen en op worden geslagen.
Brandstofcel
Een energiebron die niet schadelijk is voor het milieu. De cel maakt met behulp van zuurstof en waterstof water, waarbij elektriciteit ontstaat.
Broeikaseffect
Als zonlicht de aarde raakt verandert het deels in warmtestraling (infrarood). De meeste gassen in de lucht (zoals zuurstof en stikstof) laten die warmtestraling net zo makkelijk weer gaan. Dit noem je het broeikaseffect.
Bruto Binnenlands Product
Alle inkomens van een land.
CCS
Carbon Capture and Storage. De opslag van CO2 in de grond, zodat het niet terechtkomt in de dampkring. Een voorbeeld van een CCS is een gasvanger.
Circulaire economie
Wanneer elk product en elke grondstof wordt hergebruikt of teruggegeven aan de natuur.
CO₂-heffing
Een belasting op CO2.
Combiketel
Een ketel die warm water produceert en het water verwarmd dat door de centrale verwarming stroomt.
Datacenter
Een plaats waar veel krachtige computers bij elkaar staan.
Dieselaggregaten
Een apparaat dat diesel verbruikt om elektriciteit op te wekken.
Draagkracht
De draagkracht van de aarde is het vermogen van de aarde om biologische soorten te voorzien in hun bestaan. Denk hierbij aan hoeveel land, water en grondstoffen er beschikbaar zijn.
Duurzame energie
Energie die we nu en in de toekomst onbeperkt kunnen blijven gebruiken en die niet schadelijk is voor het milieu.
Economische recessie
Wanneer de economische groei daalt.
Ecosystemen
Een ruimte waarbinnen een uitwisseling plaatsvindt van materie en energie tussen de levende en de dode natuur.
Elektriciteitsnet
Een netwerk van elektrische leidingen. Dit netwerk wordt gebruikt om de elektriciteit van de elektriciteitscentrales naar consumenten en bedrijven te transporteren.
Emissiehandel
De handel in emissierechten. Emissierechten geven landen of bedrijven het recht om bepaalde broeikasgassen uit te stoten.
Energieopbrengst
De opbrengst van energie door een bepaalde machine, zoals een windturbine.
Energietransitie
De overgang van fossiele energiebronnen naar duurzame energiebronnen.
Fluorgassen
Gassen die gebruikt worden in koelkasten, spuitbussen en airco’s. Het draagt 2% bij aan klimaatverandering.
Formule E
Een race met alleen elektrische raceauto’s.
Fossiele brandstoffen
Brandstoffen die ontstaan zijn uit resten van plantaardig en dierlijk materiaal in het verre verleden. Hieronder vallen aardolie, aardgas, steenkool en bruinkool.
Fossiele energie
Energie uit organisch materiaal dat lang geleden door fotosynthese is vastgelegd en sinds die tijd bewaard is gebleven. Een voorbeeld is aardolie, steenkool en aardgas.
Fotosynthese
Planten bestaan voor een groot deel uit koolstof. Tijdens de fotosynthese wordt met behulp van water en zonlicht CO2 uit de lucht gehaald. Daarbij komt ook zuurstof vrij.
Gaswasser
Een techniek om CO2 uit rook van een fabriek of energiecentrale te filteren.
Generator
Een machine die beweging omzet in elektrische energie.
Geo-engineering
Sleutelen aan klimaatverandering, met als doel de opwarming van de aarde tegen te gaan.
Geothermie
Hetzelfde als aardwarmte: een onuitputtelijke bron van energie uit de aarde. Een deel van die warmte is opgesloten geraakt bij het ontstaan van de aarde en een ander deel komt van natuurlijke kernreacties in de aarde.
Golfstroom
Een warme golfstroom die vanuit Mexico via Groenland hierheen stroomt.
Green Deal
Met de Green Deal-aanpak wordt het mensen makkelijker gemaakt om duurzame initiatieven te beginnen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het versoepelen van regels.
Greenwashing
Wanneer bedrijven hun groenste kant laten zien met als doel hun fossiele ambities te verbloemen.
Greta Thunberg
Een Zweedse klimaatactiviste. Ze werd bekend toen ze na de zomervakantie tot de Zweedse verkiezingen op 9 september 2018 elke schooldag ging staken om aandacht te vragen voor klimaatverandering. Dit deed ze buiten het Zweedse parlement.
Grijze waterstof
Waterstof dat gemaakt wordt met energie afkomstig van aardgas. Tijdens de productie komen broeikasgassen in de atmosfeer.
Groene certificaten
Een bewijs dat stroom opgewekt is uit duurzame energiebronnen. Hierin staat waar de stroom is opgewekt en op welke manier.
Groene stroom
Elektriciteit opgewekt uit duurzame energiebronnen.
Groene waterstof
Waterstof dat gemaakt wordt met groene stroom.
Hernieuwbare energie
Energie van een bron die niet opraakt: windenergie, zonne-energie, waterkracht, aardwarmte en biomassa.
Het akkoord van Parijs
Een internationaal verdrag om de opwarming van de aarde tegen te gaan. 200 landen spraken hierin af dat ze nationale plannen zouden maken die ervoor moeten zorgen dat de opwarming van de aarde beneden de 2 graden blijft en liefst niet boven de 1,5 graden komt in vergelijking met ±1850.
Het Parijsakkoord
Een internationaal verdrag uit 2015 om de opwarming van de aarde tegen te gaan. 200 landen spraken hierin af dat ze nationale plannen zouden maken die ervoor moeten zorgen dat de opwarming van de aarde beneden de 2 graden blijft en liefst niet boven de 1,5 graden komt in vergelijking met ±1850.
Hittegolf
Wanneer het vijf dagen lang warmer is dan 25 graden, waarvan drie dagen warmer dan 30 graden.
Hitteplan
Een waarschuwing voor de risico's van hitte en een oproep om extra op elkaar te letten. Een hitteplan treedt in werking wanneer het vier dagen achter elkaar warmer is dan 27 graden.
Hybride energiepark
Een park waar windmolens en zonnepanelen elkaar aanvullen.
Hyperloop
Een systeem waarbij capsules met een snelheid van zo’n 1000 km/u door een bijna luchtledige buis reizen, om op die manier grote steden met elkaar te verbinden. Het systeem is nog in ontwikkeling.
Infrastructuur
Alle maatregelen die ervoor zorgen dat een land goed kan functioneren. Denk hierbij aan genoeg kabels om gebouwen en stoplichten van energie te voorzien. Of energiekastjes om tijdelijk energie in op te slaan.
IPCC
Intergovernmental Panel on Climate Change is een onderdeel van de Verenigde Naties. Ze maken rapporten die een overzicht geven van de laatste wetenschappelijke kennis op het gebied van klimaatverandering.
Isoleren
Materiaal aanbrengen zodat kou, warmte en geluid minder goed naar buiten of binnen kan.
Isotopen
Stoffen zoals CO2 bestaan uit verschillende deeltjes. Wanneer een stof van samenstelling verandert, noem je dit een isotoop. De stof is dan nog steeds CO2, maar kan zich anders gaan gedragen.
Ivanpah
Een voorbeeld van een zonnecentrale.
Kerncentrales
Een centrale waar met behulp van kernenergie elektriciteit wordt opgewekt.
Kernreacties
Een proces waarbij de kleine deeltjes waaruit een stof bestaat veranderen. Hierdoor kan energie vrijkomen, of een andere stof.
Klimaatakkoord
De plannen van Nederland uit 2016 om de gezamenlijke doelstelling van Het Parijsakkoord te halen.
Klimaatneutraal
Wanneer het geen negatief effect heeft op het klimaat.
Klimaatverandering
De verandering van het klimaat op de aarde als gevolg van natuurlijke of menselijke oorzaken over een lange periode.
Klimaatvluchtelingen
Vluchten vanwege het verdwijnen van bestaansmiddelen (huis, land, werk, etc.) als gevolg van droogte, overstromingen en natuurrampen.
Klimaatwet
In de Klimaatwet is vastgelegd dat we in 2030 49% minder CO2 moeten uitstoten en in 2050 95% minder ten opzichte van 1990. Dat is in de wet vastgelegd en ieder kabinet moet zich hier dus aan houden.
Kolonies
Meerdere poliepen van dezelfde soort die bij elkaar leven.
Koraalrif
Een ondiepe plaats in de zee die bestaat uit koraal.
Kredietcrisis
De crisis op financiële markten die in de zomer van 2007 ontstond.
Lachgas
Komt vrij in de landbouw, de industrie en bij verbranding van afval. Het draagt voor 6% bij aan klimaatverandering.
Methaan
Een broeikasgas dat vooral vrijkomt bij de winning van fossiele brandstoffen en bij landbouw en veeteelt. Het draagt 16% bij aan klimaatverandering.
Methaanijs
Opgeslagen ijs diep onder de oceaan dat door de hoge waterdruk ontstaat bij een temperatuur onder de 4 graden.
Mitigatie
Maatregelen nemen om de klimaatverandering te verminderen.
Mondialisering
Ook wel globalisering genoemd. De wereldwijde handel tussen landen en multinationals.
Olivijn
Een steensoort die snel verweert en reageert met CO2. Olivijnen worden uitgestrooid om CO2 uit de lucht te halen.
Participatie
Participatie betekent dat burgers actief meedoen. Vaak gaat het over burgerparticipatie: bewoners en bedrijven denken of beslissen mee bij nieuwe plannen van de overheid.
PAS (Programma Aanpak Stikstof)
In 2015 werd dit programma door de overheid ingevoerd. Hierin stond een stappenplan voor het verminderen van de stikstofproblemen. De landbouwsector moest bepaalde maatregelen nemen tegen de ammoniakuitstoot, zoals het bouwen van luchtwassers in de stallen.
Passaatwinden
Tropische luchtstromen.
Permafrost
Grond die een groot deel van het jaar bevroren is. Alleen in de zomer ontdooit de bovenlaag.
Plankton
Een klein organisme dat ronddrijft in de zee.
Poliepen
Holtedieren die bijna hun hele leven vastgehecht zitten op stenen, planten of andere dieren
Positieve feedbacks
Een zogenaamd sneeuwbaleffect: effecten die zichzelf versterken. Door het gevolg van een effect (zee-ijs smelt waardoor het wateroppervlak meer warmte opneemt), treedt het effect opnieuw op (het wateroppervlak wordt warmer waardoor nog meer zee-ijs smelt).
Radioactief afval
Stoffen die overblijven na de productie van kernenergie.
Radioactieve straling
Straling die vrijkomt bij kernenergie en die erg gevaarlijk is voor mensen, dieren en planten.
Restwarmte
Een ander woord voor stadswarmte. Een energiebron: warmte die afkomstig is van gebouwen waar veel warmte vrijkomt wordt gebruikt voor de verwarming van huizen en bedrijven.
Smart grid
Een slim systeem dat vraag en aanbod van energie zo goed mogelijk op elkaar aan laat sluiten.
Stadswarmte
Een energiebron: warmte die afkomstig is van gebouwen waar veel warmte vrijkomt wordt gebruikt voor de verwarming van huizen en bedrijven.
Startups
Een startend bedrijf.
Stikstof
Een kleur- en reukloos gas dat overal om ons heen is. 78% van de lucht bestaat uit stikstof.
Stikstofoxiden
Dit gas ontstaat door de verbinding van stikstof met zuurstof bij hoge druk en temperaturen. Het komt vooral vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen, zoals uitlaatgassen
Stroomgebied
Het gebied dat zijn water via een rivier afvoert.
Stuwdam
Een dam in een rivier om water tegen te houden.
Stuwmeer
Een kunstmatig meer dat ontstaan is door de aanleg van een stuwdam.
Subsidie
Financiële steun van de overheid om bepaalde activiteiten te stimuleren, zoals het overschakelen op elektrisch koken of het gebruiken van een warmtepomp.
Tipping points
Zogenaamde kantelpunten. Wanneer dit punt bereikt wordt, kan het klimaat ineens erg veranderen.
Tuinder
Een agrarisch beroep waarbij op grote schaal gewassen worden geteeld.
Uranium
Het zwaarste chemische element dat in de natuur voorkomt en dat gebruikt wordt als grondstof voor kernenergie.
Verdeelstation
Hier wordt stroom omgezet naar een lagere waarde.
Verdroging
Een verlaging van de grondwaterstand, waardoor een watertekort ontstaat. Dit komt door hogere temperaturen en meer verdamping. Hierdoor kunnen er minder planten groeien. Watergebruik door toerisme en landbouw versterkt dit.
Vermesting
Een overmaat aan voedingsstoffen (zoals stikstof) in de bodem. Planten kunnen niet al deze stoffen opnemen, waardoor ze in het bodem-, oppervlakte- en grondwater terechtkomen.
Versnelde opwarming
Door opwarming smelt het ijs op de polen en bergen. Normaal gesproken reflecteert ijs warmte, waardoor de aarde afkoelt. Doordat er door de opwarming minder ijs is, wordt er minder warmte gereflecteerd. Hierdoor wordt warmte op de aarde vastgehouden en wordt het warmer.
Versterkte broeikaseffect
Extra CO2 dat vrijkomt bij de verbranding van fossiele brandstoffen (steenkool, aardgas en aardolie) zorgt ervoor dat er meer warmte wordt vastgehouden in de atmosfeer. Hierdoor stijgt de temperatuur op aarde.
Verwoestijning
Het uitbreiden van de woestijn als gevolg van hogere temperaturen en meer verdamping.
Verzuring
Het zuurder worden van de bodem en water. Dit zorgt ervoor dat bepaalde planten niet kunnen groeien.
Video-conferencing
Online vergaderen.
Vistrappen
Truc om vissen om een dam, dijk, stuw of sluis te leiden.
Vulkanische gebieden
Gebieden waar heet materiaal zoals lava door de aardbodem heen naar boven komt.
Warmtedistributie
Een ander woord voor stadswarmte. Een energiebron: warmte die afkomstig is van gebouwen waar veel warmte vrijkomt wordt gebruikt voor de verwarming van huizen en bedrijven.
Warmtenet
Een ander woord voor stadswarmte. Een energiebron: warmte die afkomstig is van gebouwen waar veel warmte vrijkomt wordt gebruikt voor de verwarming van huizen en bedrijven.
Warmtepomp
Een apparaat dat warmte verplaatst van de ene naar de andere omgeving.
Waterkering
Een object in het water dat het water op een bepaalde plaats tegenhoudt.
Waterkracht
Het benutten van de stroming van water om energie op te wekken.
Waterkrachtcentrale
Een elektriciteitscentrale die aangestuurd wordt door stromend of neerstortend water (oftewel waterkracht).
Waterstof
Een energiedrager. Bij het gebruik van waterstof ontstaat energie. Je kan er bijvoorbeeld je elektrische auto mee opladen.
Windenergie
Energie opgewekt door wind met behulp van windturbines.
Windkracht
De sterkte van de wind.
Windpark
Een park met windturbines.
Windpark op zee
Windturbines op zee.
Windturbine
Een molen met een generator die wordt aangedreven door de wind en op die manier elektriciteit kan opwekken.
Zandbank
Een ophoping van zand op de bodem van een meer of zee.
Zeespiegelstijging
Het stijgen van de zeespiegel als gevolg van het smelten van landijs en het opwarmen van de aarde.
Zonneboiler
Een apparaat dat warm water levert door gebruik te maken van zonlicht. Het bestaat uit een zonnecollector, een voorraadvat en een na-verwarmer.
Zonnecentrales
Grote spiegels in zonnige oorden die meedraaien met de zon en stroom opwekken voor complete steden. Het principe is hetzelfde als dat van zonnepanelen.
Zonnepanelen
Vlak met zonnecellen, gebruikt voor de opwekking van elektriciteit uit zonlicht.
Zonneparken
Grote velden met zonnepanelen.
Zwaartekracht
De aantrekkende kracht van de aarde.